VOCHT EN HET OPNIEUW LATEN STEMMEN VAN DE BLOKFLUIT

Rob Turner is een professionele speler die meer dan twintig jaar met de hand afgewerkte blokfluiten heeft gemaakt en in zijn werkplaats letterlijk aan duizenden blokfluiten heeft gewerkt. Hij schreef over vocht, stemmen en inspelen het volgende.

Eerst moet je begrijpen dat van hout gemaakte blokfluiten veranderen bij wisselingen in de vochtigheid. Alle soorten hout absorberen vocht. En geloof me, er is geen betere manier om hout te laten rotten dan het aan een cyclus bloot te stellen van nat worden en drogen. Het blok is gemaakt van cederhout omdat dit bestand is tegen rotting.
Een nadeel van cederhout is dat het uitzet als het vochtig wordt. Elke houtsoort zet verschillend uit als het nat wordt en dat geldt voor ceder, buxus, palissander, grenadille, esdoorn, pruim, etc. Dit betekent dat twee ‘identieke’ instrumenten, gemaakt van hetzelfde hout, ja zelfs gemaakt van dezelfde stam, verschillend zullen reageren op nat worden.
Door het regelmatig nat worden en drogen van het blok en het dak van de kernspleet zal het oppervlak van het hout door zwelling langzamerhand veranderen, waardoor ook het geluid dat de blokfluit voortbrengt verandert. De blokfluit moet dan opnieuw gestemd worden.
Herstemmen is het proces van het terugbrengen van de oppervlakken van de kernspleet in hun optimale conditie en vorm in relatie tot elkaar en tot de ‘lip’ (het labium) waarheen ze hun luchtstroom richten. Bouwers van met de hand afgewerkte blokfluiten calculeren het extra herstemmen al standaard in bij de verkoopprijs van hun instrumenten, of in elk geval voor een garantieperiode van b.v. het eerste jaar. Zij erkennen daarmee dat dit een normaal onderdeel is van het onderhoud van een blokfluit.
Mijn ervaring is echter dat de meeste kopers van zulke instrumenten het nalaten om hun instrumenten te laten herstemmen. totdat ze echt onbespeelbaar zijn geworden – en dan vaak zelfs hun instrument gewoon afdanken…
Herstemmen is normaal en nodig! Het kan een blokfluit volledig veranderen. Het is daarom een goed idee om dit werk, indien mogelijk, door de oorspronkelijke maker te laten doen. Naast zijn/haar bekendheid met de stemming waarmee het instrument is ontworpen, kent de maker ook het ontwerp van de boring, die in de loop van de tijd vaak krimpt, zelfs wanneer zeer lang gedroogd en uitgewerkt hout is gebruikt. Hij kan de boring dus ook weer gemakkelijk in de oorspronkelijke staat brengen.
Nogmaals samenvattend: het is het mooist als je een jaar op een fluit kunt spelen en deze dan naar de maker kunt terugbrengen voor herstemming.

Wat betreft het inspelen van blokfluiten is er een hoop mythologie dat als ‘vaststaand feit’ wordt aangenomen. Vaak wordt er geloofd dat als je een blokfluit op de juiste manier inspeelt, dat je er dan onbeperkt mooi op kunt blijven spelen. Zorgvuldig inspelen van de blokfluit zal ongetwijfeld een aantal daaraan toegeschreven kwaliteiten opleveren, maar het voorkomt niet dat de dimensies van de kernspleet (over het algemeen: de dimensie van het blok) veranderen.
Veel van de betere speelkwaliteiten, die worden toegeschreven aan het zorgvuldig inspelen, zijn – en daar ben ik absoluut zeker van – het resultaat van het vertrouwd raken met de karakteristieken van het instrument, opgedaan door het bewust spelen van lange tonen en arpeggio’s.
Het langzaam vochtig worden van het hout behoedt het instrument zeker voor barsten, maar een instrument zal zeker niet barsten door het spelen van hoge noten.
Het oliën van het dak van de kernspleet (uiteraard ná verwijdering van het blok!) veroorzaakt niet noodzakelijkerwijs het ophopen van vocht in de kernspleet; ik olie namelijk al vele jaren luchtspleten, maar het helpt wel het risico op het barsten van het hout te verminderen en ook geeft het vaak een harder geluid.

Dus, concluderend, als je wilt dat je houten blokfluit goed werkt, moet hij van tijd tot tijd opnieuw gestemd worden. Als je wilt voorkomen dat de fluit barst en misschien het herstemmen wat wilt uitstellen, dan moet hij zorgvuldig worden ingespeeld en regelmatig worden geolied. Verwacht niet dat zorgvuldig inspelen voorkomt dat de fluit opnieuw moet worden gestemd. En als je fluit slecht speelt, laat hem dan door een competente reparateur herstemmen.